Sıkça Sorulan Sorular

• Ortak Avrupa Sınıfı (Euroclasses) performanslarını bilmek.
• Herhangi bir ürünün performansı hakkında kaynak olarak DoP – Performans Beyanı’nı kullanabileceğini ve bu belgenin elektronik ortamda veya yazılı olarak erişilebilir olduğunu bilmek.
• Uygulanabilir yasal gereklilikler hakkında bilgi sahibi olmak.
• Tüm yapı uygulamalarında, ürün performanslarını göz önünde bulundurarak en uygun seçimi yapmak.
• Mevcut Avrupa standartları ve uluslararası standartlarda tanımlanan performanslar ile ortak Avrupa Sınıfı (Euroclasses) performansları arasındaki ilişkiyi anlamak.
• CPR’da tesisatlandırmaya ilişkin herhangi bir değişiklik veya yeni bir gereklilik olmadığını bilmek. 

• CPR’ın yürürlüğe girmesi ile birlikte, kabloların yangına tepki ve yangına dayanım performansları ile ilgili standartlara netlik ve açıklık geldi.
• Bütün Avrupa Birliği ülkeleri ve Avrupa Birliği ülkelerine ihracat yapmak isteyen ülkeler için ortak bir teknik dil oluşturularak, CPR’a dahil olan kablolar hakkında güvenilir bir bilgi kaynağı yaratılmış oldu.
• Kalite bilinci ve yangın güvenliği konusunda çok kuvvetli adımlar atılmış oldu.
• Standartlara uymayan ve düşük kaliteli kabloların bu pazarlara girişi için ciddi yasal engel ve yaptırımlar getirilmiş, bu sayede haksız rekabetin önüne geçilmiş oldu.
• Gün geçtikçe sayıları giderek artan yangınlarda güvenliği sağlamak, oluşabilecek risk ve kayıpları en aza indirgemek, yangın anında, alev ve dumanın üretiminin ve diğer yapılara yayılımının sınırlandırmak, insanların güvenli bir şekilde yangın mahalinden tahliye edilebilmek ve yangına müdahalenin güvenli bir şekilde yapılabilmesini sağlamak için son yıllardaki en büyük adım atılmış oldu.

CPR içerisinde elektrik kabloları ile ilgili olarak, sağlık, çevre ve yangın güvenliği gerekliliklerine destek olacak üç önemli performans ele alınmaktadır:

1. Yangına Tepki Performansı (Reaction to fire)
2. Yangına Dayanım Performansı (Resistance to fire)
3. Tehlikeli Madde Açığa Çıkması (Release of dangerous substances)

EN 50575 standardı, bina ve altyapı dahil olmak üzere, herhangi bir yapıda kullanılan “güç, kontrol ve iletişim” kablolarının yangına tepki performansı gerekliliklerini, bu gerekliliklerle ilgili testleri ve uygunluk değerlendirmeleri ile ilgili kriterleri belirler. Bununla birlikte yapılarda kullanılan kabloların yangına karşı performans beyanlarını ve CE işaretlemesini zorunlu kılar.

EN 50575 sadece “yangına tepki” (reaction to fire) performansı ile ilgilidir. Kabloların “yangına tepki” performansı olduğu gibi, bir de “yangına dayanım” (resistance to fire) performansı vardır. Bu performans kabloların “alev altında devre bütünlüğünün sağlanması (circuit integrity under fire)” özellikleri ile alakalıdır. Kabloların yangına dayanım performansı ile ilgili harmonize standart henüz yayımlanmamıştır.

Buna bağlı olarak yangına dayanıklı (fire resistance) kablolar için CE işaretlemesi yapılmaz ve DoP düzenlenmez.

EN 50575 standardı, kabloların yangına tepki performansı ile igili önemli kriterleri ve gereklilikleri belirlerken, halihazırda yayımlanmış olan EN ISO 1716, EN 50399, EN 60332-1-2, EN 61034-2EN ve 60754-2 gibi test standartlarına da atıf yapar ve bu standartlardaki tanımlamaları kullanır.

• EN 50399, Common test methods for cables under fire conditions.
• EN 60332-1-2, Tests on electric and optical fibre cables under fire conditions.
• Kalite bilinci ve yangın güvenliği konusunda çok kuvvetli adımlar atılmış oldu.
• EN 60754-2, Test on gases evolved during combustion of materials from cables.
• EN 61034-2, Measurement of smoke density of cables burning under defined conditions.
• EN ISO 1716, Reaction to fire tests for products — Determination of the gross heat of combustion.

Standartta bulunan yangına tepki sınıfları ile ilgili temel sınıflandırma kriterleri ve ilgili test metotları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bunların yanısıra, kullanılan ek kriterler de standartta detaylandırılmıştır.

EN 50575 standardı ile ilgili olarak bilinmesi gereken en önemli konular şunlardır :

• Bu standart, herhangi bir yapıda kullanılan elektrik kablolarının yangına tepki performansı gerekliliklerini belirler,
• Elektrik kabloları; fiber optik kablolar da dahil olmak üzere tüm “güç, kontrol ve iletişim” kablolarını içerir,
• Standartta herhangi bir gerilim seviyesi belirtilmemiştir,
• Yangına dayanıklı (Resistance to fire) kapsamındaki kablolar daha sonra, farklı bir standartta incelenecektir.
• Bu standartta CE işaretinin ve beraberindeki bilgilerin neler olduğu ve standartlarda belirtilen formatta ürünün üzerine veya etiketine nasıl yerleştirileceği belirtilir,
• Bu standartta kabloların yangına karşı performans beyanlarının nasıl hazırlanması gerektiği de belirtilmiştir.

Her ne kadar yapı malzemelerinin bir çoğunda CPD’ye göre bir CE işaretlemesi yapılıyor olsa da; güç, kontrol ve iletişim kablolarının birçoğuna sadece Alçak Gerilim Direktifi (LVD) altında yıllardır CE işaretlemesi yapılıyordu. Bununla birlikte, Alçak Gerilim Direktifi, bu CE işaretinin ne anlama geldiği, hangi şartları sağlaması gerektiği ve Avrupa’da üretilecek, ithal edilecek veya dağıtımı yapılacak ürünlerde hangi şartların aranması gerektiği konusunda net bir bilgi içermiyordu. Alçak Gerilim Direktifi’ne uyan AC 1000V veya DC 1500V’a kadar gerilim seviyesi olan tüm elektrikli cihazlar Avrupa’da üretilebiliyor, satılabiliyor veya dağıtılabiliyordu. Ayrıca LVD altında yapılan CE işaretlemesi, üreticinin sadece kendi beyanı esas alınarak yapılıyordu, şimdi ise üçüncü partilerin işin içine girdiği, daha esaslı bir sistem söz konusu.CPR’ın yürürlüğe girmesi ile birlikte CPR altında yapılacak olan CE işaretlemesi ise, kabloların yangına tepki performanslarını (yakın gelecekte yangına dayanım performanslarının da dahil olması bekleniyor) belirlerken,  yangın anında alev ve dumanın üretiminin ve diğer yapılara yayılımının sınırlandırılmasını amaçlamaktadır.

EN 50575 standardının, sadece Avrupa Birliği ülkelerine satış yapacak olan kablo firmaları değil; ülkemizdeki kablo standartlarını ve kalite bilincini artırmak, yangın güvenliğini sağlayarak oluşabilecek kayıpları en aza indirmek ve standartlara uymayan düşük kaliteli ürünlerin piyasaya sürülmesinin ve kullanılmasının önüne geçmek isteyen; üreticiler başta olmak üzere, proje firmaları, müteahhit firmalar, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, toptancılar ve distribütorler tarafından da çok iyi anlaşılması ve uygulamaya koyulması için önümüzdeki bir yıllık geçiş süresince elimizden geleni yapmamız gerekiyor.

Kablo endüstrisinin dünya lideri olarak Prysmian Group, standartlardaki gelişmeleri yakın takip ederek, CPR kapsamındaki testleri yapabilen malzeme ve yanma laboratuvarlarını kurmuş, bununla birlikte, basın bültenleri, kampanyalar, kılavuz belgeler ve teknik eğitimler başta olmak üzere bir çok kanal ile bu konuda paydaşlarını ve sektörü bilgilendirmeye devam etmektedir.

CPR kapsamında bulunan kabloların Avrupa Sınıflarına göre sınıflandırılabilmesi için yangına tepki performanslarının ölçülebilmesi gerekmektedir. İşte bu ölçümün yapılabilmesi için uygulanacak test yöntemleri, düzenekleri, bu düzeneklerin kalibrasyonu, testlerin uygulama işlemleri ve sonuçlarının raporlanması konularının hepsi EN 50399 standardında detaylı olarak açıklanmıştır.

EN 50399 standardı CENELEC tarafından Nisan 2011’de yayınlanmış, daha sonrasında ise TSE tarafından TS EN 50399:2011 olarak Kasım 2011’de aynen yayınlanmıştır.

EN 50399 test yöntemi, dikey düzlemde bulunan bir merdiven üzerine yerleştirilmiş grup halindeki kabloların yanma davranışlarını ölçmek için uygulanır ve bu test sonuçları ışığında performans beyanı (DoP) hazırlanmasına olanak sağlar.

Her ne kadar EN 50399 standardındaki test düzeneği EN 60332-3-10 standardı baz alınarak tasarlanmış olsa da; EN 50399 testinde, test süresince açığa çıkan ısı miktarı, duman üretimi, oksijen tüketimi, CO2 üretimi, çıkış borusundaki hacim akışı gibi ölçümlerin yapılmasına olanak sağlayan ilave düzenekler mevcuttur.

Bu test sayesinde, kablonun ilk alev aldığı andan itibaren oluşan veriler kaydedilirken, alevin kablo üzerinde ilerlemesi; ısı açığa çıkma hızı ölçümü sayesinde yangının çevresine olan etkisinin belirlenmesi ve ışığın yayılmasını engelleyen duman üretiminin ölçülmesi sayesinde ise dumanın yangın mahalindeki görüşün azalmasına etkisi detaylı olarak ölçülür.

CPR– Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’nin kablo sektöründeki  uzantısı olan ve “güç, kontrol ve iletişim” kablolarındaki uygulamaları düzenleyen “EN 50575” standardının yayınlanması ile birlikte, bina ve altyapı dahil olmak üzere, herhangi bir yapıda kullanılan “güç, kontrol ve iletişim” kablolarının yangına tepki performansı gereklilikleri ve bu gerekliliklerle ilgili testler ve uygunluk değerlendirmeleri ile ilgili kriterler netlik kazanmış oldu ve kabloların yangına karşı performans beyanları ve CE işaretlemesi yapılması 10 Haziran 2016 tarihinden itibaren 1 yıllık geçiş süresinden sonra, yani 1 Temmuz 2017’de zorunlu hale gelecek.

Bugüne kadar sadece Low Voltage Directive (LVD) – Alçak Gerilim Direktifi altında yapılan ve imalatçının kendi beyanınına göre yapılması yeterli olan CE deklarasyonu ve işaretlemesinin CPR altında yapılmasına olanak sağlayan EN 50575 standardı birçok yeniliği de beraberinde getiriyor:

• Öncelikle artık sadece imalatçının beyanı yerine, onaylanmış üçüncü partilerin de işin içine girdiği, daha esaslı bir sisteme göre performans beyanı hazırlanması gerekiyor,
• Alçak Gerilim Direktifi’ne uyan AC 1000V veya DC 1500V’a kadar gerilim seviyesi olan tüm elektrikli cihazlar Avrupa’da üretilebiliyor, satılabiliyor veya dağıtılabiliyordu, EN 50575 standardında ise kablolar için herhangi bir gerilim seviyesi belirtilmiyor,
• Alçak Gerilim Direktifi altında yıllardır yapılan, ancak tam olarak ne anlama geldiği, hangi şartları sağlaması gerektiği, Avrupa’da üretilecek, ithal edilecek veya dağıtımı yapılacak ürünlerde hangi şartların aranması gerektiği tam olarak belirli olmayan bir işaretleme yerine, şimdi CPR altında yapılacak olan CE işaretlemesi ise, farklı ülkelerin farklı yorumlamalarına engel olan, gereklilikleri net ve açık olarak belirten bir standarda göre işaretleme yapılacak,
• CPR altında yapılacak olan CE işaretlemesi ile, kabloların yangına tepki performansları (yakın gelecekte yangına dayanım performanslarının da dahil olması bekleniyor) belirlenirken,  yangın anında alev ve dumanın üretiminin ve diğer yapılara yayılımının sınırlandırılması da amaçlamaktadır. Dolayısı ile kalite bilinci ve yangın güvenliği konusunda çok kuvvetli adımlar atılmış oluyor,
• Bütün Avrupa Birliği ülkeleri ve Avrupa Birliği ülkelerine ihracat yapmak isteyen ülkeler için ortak bir teknik dil oluşturularak, yapı malzemeleri hakkında güvenilir bir bilgi kaynağı yaratılmış oluyor,
• Standartlara uymayan ve düşük kaliteli ürünlerin bu pazarlara girişi için ciddi yasal engel ve yaptırımlar getiriliyor. Bu sayede hem gün geçtikçe sayıları giderek artan yangınlarda güvenliği sağlamak ve oluşabilecek risk ve kayıpları en aza indirgemek adına adımlar atılmış oluyor, hem de haksız rekabetin önüne geçilmiş oluyor.

3. Performansın Değişmezliğinin Değerlendirilmesi ve Doğrulanması (AVCP) sistemine göre kablolar, Sistem 1+, Sistem 3 ve Sistem 4 olarak üç ayrı sınıfa ayrılmıştır.

Performansın Değişmezliğinin Değerlendirilmesi ve Doğrulanması (AVCP) Sistemine göre kablolar aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar:

Sistem 1+ kabloları: A_ca, B1_ca, B2_ca ve C_ca sınıflarına dahil olan kablolardır. Bu kabloların fabrika üretim kontrolleri (FPC) ve numune testleri üretici firma tarafından yapılır, ancak yangına tepki performansı ışığında ilk tip testinin yapılması, bu teste göre ürün tipinin belirlenmesi, üretim yerinin ve ilk FPC’nin denetlenmesi, FPC’nin sürekli gözetimi ve değerlendirilmesi ve ürünün pazara sunulmasından önce numune alınması ve numune üzerindeki denetleme testleri  onaylanmış ürün sertifikalandırma kuruluşu tarafından yapılır.

Sistem 3 kabloları: D_ca ve E_ca  sınıflarına dahil olan kablolardır. Bu kabloların fabrika üretim kontrolleri (FPC) üretici firma tarafından yapılır, ancak yangına tepki performansı ışığında numune alınması, ilk tip testinin yapılması ve bu teste göre ürün tipinin belirlenmesi onaylanmış test laboratuvarı tarafından yapılır.

Sistem 4 kabloları: F_ca sınıflarına dahil olan kablolardır. Bu kabloların fabrika üretim kontrolleri (FPC), ilk tip testinin yapılması ve bu teste göre ürün tipinin belirlenmesi üretici firma tarafından yapılır.

EN 50575 standardı kapsamında bulunan bir kablonun etiketine aşağıda bir örneği görülen CE işareti ve ek bilgileri iliştirilir:

CE işaretlemesi ile ilgili olarak aşağıdaki kritik noktalar mutlaka göz önüne alınmalıdır:

1. CE işareti, o ürünün mevzuata uygun olduğunu gösterir ve o ürünün Avrupa pazarında serbestçe dolaşabilmesi için bir pasaport görevi görür.
2. Her ne kadar Alçak Gerilim Direktifi (LVD) altında halen yapılan CE işaretlemesi, üreticinin sadece kendi beyanı esas alınarak yapılsa da, CPR altındaki CE işaretlemesinde üçüncü partilerin işin içine girdiği, daha esaslı bir sistem söz konusudur.
3. CE işareti 1 Temmuz 2016 tarihinden itibaren kullanılmaya başlayacak ve bir yıllık geçiş aşamasından sonra 1 Temmuz 2017 tarihinde zorunlu hale gelecektir.
4. LVD ve CPR için ayrı ayrı CE işareti koyulmaz, sadece bir adet CE işareti konulması yeterlidir.
5. CE işareti kolayca görünebilir, okunabilir ve silinmeyecek şekilde kangal veya makara üzerindeki ürün etiketlerine iliştirilmelidir.
6. CE işaretlemesi her üretici tarafından, standatta belirtilen formata ve içeriğe uygun olarak hazırlanmalı ve kangal veya makara üzerindeki ürün etiketlerine iliştirilmelidir.
7. CE işaretinin dili hakkında bir sınırlama yoktur, etiket dili tamamen bir ticari seçimdir.
8. Ürün için bir performans beyanı (DoP) hazırlanmadan CE işareti ürüne veya etiketine iliştirilemez.

CE işaretinin kablo etiketine iliştirilmesi için zorunlu olan Performans Beyanı (DoP)’nun hazırlanması ile ilgili kritik noktalar ve gereklilikler EN 50575 standardında açık ve net olarak tanımlanmıştır. Buna göre, herhangi bir kablo üreticisi, EN 50575 standardı kapsamındaki ürününü ilgili pazara sürmeden önce yasal olarak, o ürünün kodu, kullanım amacı ve yangına tepki performansı bilgilerini de içeren bir DoP düzenlemek zorundadır.

Performans Beyanı (DoP) belgesi düzenlerken dikkat edilecek hususların bazıları aşağıda listelenmiştir:

1. Performans Beyanı (DoP) yayımlayan bir üretici, ürünün beyan edilen performansa uygun olduğunun sorumluluğunu üzerine alır. 
2. Belgesi düzenlenen ürünün tipi-kimlik kodu ile DoP belge referans numarası aynı olmalıdır. 
3. Kablolar için Avrupa Sınıfları (Euroclasses) haricinde herhangi bir performans beyanına izin verilmez. 
4. Kablolar için hazırlanan DoP içerisindeki bilgiler, ilgili harmonize standarda uygun olmalıdır. 
5. Sistem 1+ kabloları için hazırlanan DoP’de Onaylanmış Kuruluş’un ismi, Sistem 3 için hazırlanan DoP’de ise Onaylanmış Test Laboratuvarı’nın ismi bulunmalıdır. 
6. DoP hazırlanmadan CE işareti ürüne veya etiketine iliştirilemez. 
7. Aynı DoP, aynı ürün tipinin farklı renk veya iletken kesiti için olan varyasyonları için düzenlenebilir, ancak her bir malzemenin ürün kodu DoP üzerinde bulunmalıdır. 
8. DoP belgesi, üreticinin web sitesinde, ücretsiz ve sürekli olarak, değiştirilmeden, ürünün pazara çıkmasından itibaren 10 yıl boyunca bulundurulmalıdır. Tüketici, ticari sözleşmesinin bir parçası olarak, DoP’nin basılı bir suretini isteyebilir. 
9. DoP belgesinin dili, ürünün pazarlandığı, satıldığı veya dağıtıldığı ülkenin diline uygun olmalıdır.

EN 50575 standardı kapsamında bulunan kablolarda, her bir ürün grubu için aşağıda bir örneği görülen DoP belgesi düzenlenir:

1 Aralık 2015 tarihinden itibaren geçerli olmak ve bir yıllık geçiş süresinden sonra, yani 1 Aralık 2016’dan itibaren zorunlu olmak üzere; Avrupa Birliği ülkelerindeki pazarlarda kablo pazarlamak, satmak veya dağıtımını yapmak isteyen firmalar, üreticilerden o ürüne ait bir Performans Beyanı (DoP) düzenlemesini ve ürünün üzerine veya etiketine ilgili formata uygun CE işaretlemesinin yapılmasını yasal olarak talep edebilecekler. Bu zorunluluk, Türkiye’de olduğu gibi,  Avrupa Birliği ülkeleri dışındaki ülkelerde üretilen ve Avrupa Birliği ülkelerine satılmak istenen ürünler için de zorunlu olmakla birlikte, bu durumda o ürünü ilgili ülkeye sokmak isteyen ithalatçı veya dağıtıcı da aynı sorumlulukları üstlenmektedir.

Şu anda kabloların test edilmesi ile ilgili olarak, hangi ülkede hangi kuruluşun Onaylanmış Kuruluş olarak yetkilendirildiği tam olarak belirli olmamakla birlikte; CE işaretlemesinin başlangıç tarihi olan 1 Aralık 2015’in yayınlanması ile birlikte, bu sürecin çok kısa bir zamanda sonuca ulaşması bekleniyor.

Bir taraftan Onaylanmış Kuruluşlar belirlenirken, bir taraftan da ülkelerin düzenleyici ve denetleyici kurumlarının, bir an önce kablo ürün gruplarına göre hedefledikleri Avrupa Sınıflarını (Euroclasses) belirlemesi gerekiyor.

CE işaretlemesinin zorunlu hale geleceği 1 Aralık 2016 tarihine kadar tüm bu belirsizliklerin de ortadan kalkması durumunda, ülkemizdeki kablo standartlarını ve kalite bilincini artırmak, yangın güvenliğini sağlayarak oluşabilecek kayıpları en aza indirmek ve standartlara uymayan düşük kaliteli ürünlerin piyasaya sürülmesinin ve kullanılmasının önüne geçmek çok daha kolay olacaktır.

CPR, üye ülkelerde herhangi bir yorum farkı olmadan uygulanacaktır. Sınıflandırma, kabloların yangın performans seviyesini belirlemek (yangına tepki ve ileride yangına dayanım) ve yasal yönetmelikler ile kullanıcı taleplerinde kullanılmak üzere belirlenen ortak bir dildir.

Hangi sınıfın kullanılacağına dair karar ülkelere ait bir karardır ve farklı ülkeler arasında değişiklik gösterebilir. Parametrelerin geniş bir yelpazedeki kombinasyonları (sınıf + duman üretimi + asitlik derecesi + yanarak düşen parçacıklar) üye ülkelere büyük bir esneklik kazandırır.

Kablo endüstrisinin dünya lideri olarak Prysmian Group, standartlardaki gelişmeleri yakın takip ederek, CPR kapsamındaki testleri yapabilen malzeme ve yanma laboratuvarlarını kurmuş, bununla birlikte, basın bültenleri, kampanyalar, kılavuz belgeler ve teknik eğitimler başta olmak üzere bir çok kanal ile bu konuda paydaşlarını ve sektörü bilgilendirmeye devam etmektedir..

CPR ile ilgili daha fazla bilgiye www.prysmiangroup.com.tr/cpr adresinden ulaşabilirsiniz.